Ένα βασικό μοτίβο στις συνωμοσιολογίες, από τις πιο μετριοπαθείς ως τις πιο ακραίες, είναι η έλλειψη σφαιρικής και συγκριτικής παρατήρησης, γεγονός που σημαίνει ότι οι αναγνώσεις της πραγματικότητας τείνουν να είναι είτε μονοδιάστατες είτε απόλυτα μανιχαϊστικές. Αυτό οφείλεται κατά βάση στην θεώρηση του κόσμου ως ένα κλειστό σύστημα μέσα στο οποίο υπάρχουν λιγότερο ή περισσότερο σκιώδης κέντρα που καθορίζουν τις τύχες της παγκόσμιας κοινότητας. Ανάλογα την πολιτική καταγωγή κάθε συνωμοσιολογίας αλλάζουν και τα εκάστοτε σκιώδη κέντρα, που μπορεί να είναι Μασόνοι, Εβραίοι, κομμούνια ο Μπιλ Γκέιτς ή εσχάτως, στα πλαίσια των ριζοσπαστικών -από τα αριστερά- συνωμοσιολογιών- τα λόμπι των φαρμακοβιομηχανιών/επιστημόνων/γιατρών.
Κοινό στοιχείο ωστόσο σε όλες τις περιπτώσεις είναι αυτό που προσδιορίσαμε στην αρχή: η ανάγνωση του κόσμου ως ένα αυστηρά κλειστό σύστημα μέσα στο οποίο είναι δυνατό να προωθηθούν, σε παγκόσμια κλίμακα, τα συμφέροντα ενός συγκεκριμένου κέντρου. Για αυτό και οι συνωμοσιολογίες αγαπούν πολύ φρασεολογία που μιλάει για παγκόσμια διακυβέρνηση, Νέα Τάξη πραγμάτων και γενικώς αόριστα μεγάλες αφηγήσεις.
Ένα άλλο κοινό μοτίβο των συνωμοσιολογιών είναι η επιμονή στην αρχική εκδοχή ενός σεναρίου ακόμα και όταν δεν μπορεί να συμβαδίσει με μια απλή συνάρτηση κόστους- οφέλους. Είναι δυνατόν να επιμένουν ότι το εκάστοτε υποτιθέμενο σκοτεινό κέντρο αποφάσεων που καθορίζει τις τύχες μας επωφελείται από μια κατάσταση, ακόμα κι όταν όλα δείχνουν ζημία προς πάσα κατεύθυνση.
Στην περίπτωση της πανδημίας του covid-19 έχουν ακουστεί πολλά τραγελαφικά και όλα διαθέτουν τα ως άνω χαρακτηριστικά. Ωστόσο ας σταθούμε στην επιχειρηματολογία που μας έρχεται με ψαγμένη και ριζοσπαστική προβιά. Σύμφωνα με αυτήν λοιπόν, η ασθένεια covid-19 είτε δεν υπάρχει, είτε υπάρχει αλλά δεν είναι τόσο επικίνδυνη και θανατηφόρα όσο λένε (το σκοτεινό κέντρο εδώ είναι οι επιστήμονες).
Οι επιστήμονες λοιπόν αποτελούν την εμπροσθοφυλακή μιας παγκόσμιας βιοπολιτικής δικτατορίας- πίσω από την οποία κρύβεται μια διεθνής φαρμακοβιομηχανιών που ελέγχουν ή συνεργάζονται με τα κράτη- η οποία με πρόσχημα μια δήθεν θανατηφόρα ασθένεια εφαρμόζει ακραία μέτρα κοινωνικού ελέγχου και καταστολής, υπερβάλλει για τις συνέπειες του ιού με αποτέλεσμα να τρομοκρατεί τον κόσμο και να τον πείθει να αυτοπεριορίζεται.
Όφελος από αυτήν τη διαδικασία υποτίθεται είναι τόσο η εξοικείωση των πληθυσμών με πρακτικές ακραίου και δυστοπικού κοινωνικού ελέγχου αλλά και η εξασφάλιση υπέρογκων κερδών από το υπερκοστολόγημένο εμβόλιο που θα κυκλοφορήσει όταν ο κόσμος είναι αρκετά πανικοβλημένος για να το αγοράσει.
Για ποιο λόγο όλα αυτά είναι απλώς στη σφαίρα μιας ακόμη συνωμοσιολογίας;
Για αρχή ο κόσμος μας δεν είναι μονοδιάστατος. Το διεθνές σύστημα είναι πολυπολικό και πολυκεντρικό. Δεν υφίσταται σε κανένα επίπεδο κάποιο μυστικό ή φανερό παγκόσμιο κέντρο αποφάσεων με ενιαία γραμμή. Σε κανένα ζήτημα. Πολλαπλά συμφέροντα, είτε εθνικά είτε συμφέροντα ιδιωτικών κεφαλαίων, παρουσιάζουν πολλαπλές αντιφάσεις με διαφορετικές στάσεις και αντιμετωπίσεις σε πλειάδα ζητημάτων, ακόμα και σε αυτά που θεωρητικά έχουν υπάρξει πολυμερείς συμφωνίες, όπως στο ζήτημα του σεβασμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο ζήτημα μη επέμβασης στα εσωτερικά άλλης χώρας ή και σε αυτό της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, για να πούμε κάποια πολύ κραυγαλέα παραδείγματα.
Σε αυτά λοιπόν, όπως και σε οποιοδήποτε άλλο ζήτημα, δεν υφίσταται συνεπής κοινή γραμμή, παρά τις όποιες κατά καιρούς δεσμεύσεις, αλλά μια αλα καρτ σύμπλευση που ανά πάσα στιγμή μπορεί να ανατραπεί. Το σύστημα του κόσμου μας είναι ανοικτό και επομένως μπορούν να προκύψουν πολλές μεταβλητές ανά πάσα στιγμή, που αλλάζουν τα δεδομένα και επανακαθορίζουν τη στάση μικρών αλλά και μεγάλων δυνάμεων σε αυτόν.
Δεύτερον η διαχείριση της πανδημίας του covid-19 σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκει τη διεθνή κοινωνία της εποχής μας σε μια θέση υπεράσπισης των βασικών ανθρώπινων αγαθών όπως η ζωή και η ελευθερία. Αυτός ο παράγοντας δεν υπήρχε στον βαθμό στην προηγούμενη μεγάλη πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918-1919. Αυτό συνεπάγεται ότι λιγότερο ή περισσότερο τα κράτη, τουλάχιστον αυτά που θέλουν να εμφανίζονται ως πολιτισμένα στο διεθνές σύστημα, είναι αναγκασμένα να δείξουν ότι δεν είναι τελείως γιόλο και ότι νοιάζονται, έστω και προσχηματικά. Αυτό συνεπάγεται κάποιας μορφής μέτρων.
Μια συγκριτική εξέταση των δεδομένων δείχνει ότι η λήψη μέτρων σε παγκόσμια κλίμακα δεν ήταν ενιαία ούτε υπάκουε σε μια στάνταρ λογική. Αλλού τα μέτρα περιορισμού της καμπύλης εξάπλωσης του ιού, ήταν περισσότερο αυστηρά και οριζόντια, αλλού λιγότερο, και αλλού δεν υπήρξαν καν ή καθυστέρησαν πολύ. Ενδεικτικά τόσο η Μ. Βρετανία όσο και οι ΗΠΑ καθυστέρησαν να προβούν σε οριζόντια μέτρα κάτι στο οποίο εξαναγκάστηκαν κατόπιν πολιτικού κόστους και εφόσον το Εθνικό σύστημα υγείας τους κατέρρεε και οι νεκροί αυξάνονταν δραματικά. Η Σουηδία δεν προέβη ποτέ σε οριζόντια μέτρα στο βαθμό που το έκαναν άλλες χώρες επιλέγοντας, παρά τις όποιες κοινωνικές πιέσεις, να επιμείνει σε λογική ανοσίας αγέλης.
Επίσης η διαχείριση της πανδημίας με όρους εξαίρεσης απέναντι σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα εξεγέρσεων και ταραχών σε πολλές φυλακές ανά τον κόσμο με μαζικές αποδράσεις και αιματηρές κατασταλτικές επεμβάσεις. Σύντομα πολλές χώρες αναγκάστηκαν να προβούν σε μέτρα αποσυμφόρησης φυλακών και κέντρων κράτησης ενώ υπήρξαν και οδηγίες από πολλούς διεθνείς οργανισμούς προς αυτήν την κατεύθυνση.
Οι παρενέργειες της πανδημίας επηρέασαν ωστόσο και το γεωπολιτικό πεδίο σε μεγάλο βαθμό. Τα οριζόντια μέτρα, δηλαδή τα γενικά lock down, γονάτισαν διάφορες εθνικές οικονομίες ειδικά τις πιο ευαίσθητες, όπως αυτές του ευρωπαϊκού νότου. Ένα δεύτερο κύμα ευροσκεπτικισμού άρχισε να επικρατεί στον αέρα ειδικά όσο οι διαπραγματεύσεις για την ύπαρξη κοινού ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης σκόνταφτε πάνω στις αντιρρήσεις του μπλοκ του ευρωπαϊκού βορρά.
Με το θρίλερ των διαπραγματεύσεων εν εξελίξει, δεν ήταν λίγες οι φωνές αναλυτών που έβλεπαν το κενό της οικονομικής στήριξης να σπεύδει να το καλύπτει η Κίνα αλλάζοντας τις γεωπολιτικές ισορροπίες με ένα κινεζικό σχέδιο Μάρσαλ, σενάριο που σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητο στα eurogroups που τελικά κατέληξαν σε κάποιο σχέδιο παροχής οικονομικής βοήθειας που θα συνοδεύεται από αντίστοιχα προγράμματα δημοσιονομικής πολιτικής ανά βοηθούμενη χώρα.
Την ώρα που συνέβαιναν αυτά, χώρες του λατινοαμερικανικού σοσιαλιστικού μπλοκ (Βενεζουέλα, Κούβα),βγαίνουν στο προσκήνιο σε μια πρωτοφανή επίδειξη ηθικού πλεονεκτήματος , στέλνοντας αποστολές ιατρικού προσωπικού για να βοηθήσουν χώρες με υπό κατάρρευση εθνικό σύστημα υγείας (Ιταλία) ,έχοντας τηρήσει προηγουμένως αποτελεσματικά μέτρα ελέγχου της καμπύλης του ιού στο δικό τους εσωτερικό.
Παράλληλα με όλα αυτά ένας βιομηχανικός πόλεμος κατασκοπίας εξελίσσεται μεταξύ διάφορων επιστημονικών επιτελείων που έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για την παρασκευή εμβολίου για τον κορονοϊό, με διάφορα επεισόδια να απασχολούν τελικά την κοινή γνώμη, όπως η καταγγελία της ερευνητικής ομάδας της Οξφόρδης για την κλοπή αρχείων τους από ρώσους χάκερς.
Συνέχεια σε αυτό που φαίνεται πως αποτελεί κούρσα του εμβολίου, θα είναι η εξαγγελία της Ρωσίας το καλοκαίρι για Παρασκευή εμβολίου το οποίο φέρεται να δοκίμασε η ίδια η κόρη του Προέδρου με γερμανούς επιστημονικούς παράγοντες να εκφράζουν δυσπιστία σε σχέση με τα επιστημονικά στάνταρ παρασκευής και την αποτελεσματικότητα του.
Μέχρι σήμερα το εμβόλιο κυκλοφορεί κανονικά στην ρωσική αγορά αλλά το δυτικό μπλοκ συμπεριφέρεται σαν να μην υπάρχει. Είναι δεδομένο λοιπόν ότι και τα συμφέροντα που διαφαίνονται από την κυκλοφορία του όποιου εμβολίου, σίγουρα δεν είναι ενιαία.
Το τελευταίο όμως και σημαντικότερο είναι η οικονομική ζημιά που έχει συντελεστεί σε πολλά διαφορετικά πεδία της παγκόσμιας οικονομίας. Η αγορά του τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο για παράδειγμα έχει υποστεί τρομακτική απώλεια κερδών. Αεροπορικές και ακτοπλοϊκές εταιρίες σε ολόκληρο τον κόσμο αντιμετωπίζουν μια αστρονομική πτωτική τάση κερδών. Για να μη μιλήσουμε για ξενοδοχειακές μονάδες και όλες τις αντίστοιχες κερδοφόρες δραστηριότητες που σχετίζονται με τουρισμό αλλά και τη προβλεπόμενη στους δείκτες ενίσχυση της εμπορικής αγοράς από τις τουριστικές ροές. Κανένα εμβόλιο δε θα φέρει πίσω αυτά τα χαμένα κέρδη.
Από την άλλη χώρες, όπως η Ελλάδα, των οποίων η οικονομία εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τον τουρισμό, τη διασκέδαση, τη ψυχαγωγία αλλά και την εστίαση, πραγματικά βόγκηξαν την περίοδο του lock down και της παράτασης των οριζόντιων μέτρων στην αγορά. Με το δεδομένο ότι η Ελλάδα δεν ανήκει καν σε εκείνες τις χώρες που ανταγωνίζονται για να λανσάρουν εμβόλιο στην αγορά, δεν προκύπτει από πουθενά ότι υφίσταται κάποιο σκοτεινό μυστικό σχέδιο- μέρος του οποίου να είναι- που να την ωφελεί οπουδήποτε ώστε να εφαρμόζει γενικό lock down, μόνο και μόνο για να υποβάλει σώματα σε βιοπολιτική πειθάρχηση.
Το γεγονός ότι μπορεί να υπήρχαν προβλέψεις για νέα παγκόσμια οικονομική κρίση που έτσι κι αλλιώς θα οδηγούσε σε αυταρχικές πολιτικές και δημοσιονομικά μέτρα δεν συνηγορεί υπέρ μιας παγκόσμιας τεχνο-συνωμοσίας που με αφορμή μια πανδημία θα έκανε ακόμα χειρότερα τα πράγματα επιταχύνοντας την κατηφόρα και πολλαπλασιάζοντας εκθετικά το κόστος της κρίσης. Γιατί και με ποια λογική θα συνέφερε κάτι τέτοιο οποιοδήποτε κράτος και οποιοδήποτε ιδιωτικό μπλοκ συμφερόντων;
Το γεγονός ότι σε πολλές χώρες επίσης υπάρχει ήδη μέτωπο εσωτερικής αποσταθεροποίησης και πολλές εστίες εξέγερσης επίσης δε συνηγορεί υπέρ του σεναρίου της παγκόσμιας τεχνο- συνωμοσίας. Από τη στιγμή που ένα κομμάτι του κόσμου είναι ήδη στις φλόγες της εξέγερσης γιατί να υπάρξει επένδυση σε μια πολιτική που θα αναδείξει ακόμα περισσότερο τις αντιφάσεις των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, του παράλογου κρατικού αυταρχισμού, της απροκάλυπτης εξαίρεσης ολόκληρων πληθυσμών από τα υγειονομικά πρωτόκολλα, της περαιτέρω επιβάρυνσης στρωμάτων της μεσαίας τάξης και της περαιτέρω εξαθλίωσης των ήδη πιο οικονομικά αδύναμων; Δηλαδή τι είδους προληπτική στρατηγική αντι-εξέγερσης είναι να ρίχνεις βενζίνη στη φωτιά;
Προφανώς σε κάποιο κόσμο είναι ελκυστική η ιδέα κάποιων επιστημονικών think tank που σαν άλλοι illuminati απεργάζονται μια παγκοσμίου κλίμακας τεχνο-δικτατορία, κρυμμένα ενδεχομένως σε κάποιες μυστικές εγκαταστάσεις με ευφάνταστες κωδικές ονομασίες, και ενδεχομένως αυτά τα σενάρια να ασκούν μια ηδονή ταυτόσημη με την ευχαρίστηση του να νιώθει κανείς Νοστράδαμος σε πιο ριζοσπαστική εκδοχή, αλλά η πραγματικότητα είναι αρκετά πιο πολύπλοκη, αρκετά πιο πολυδιάστατη και αρκετά πιο χαοτική ώστε να μπορούν να έχουν υπόσταση τέτοια σενάρια. Τέτοια σενάρια είναι ωραία στις ταινίες, είναι ωραία στις σειρές, αλλά το ίδιο και τα σενάρια με ζόμπι. Δεν σημαίνει ότι αυτά υπάρχουν στα αλήθεια.