Οι πρώτες σημαντικές τριβές ανάμεσα στη Σοβιετική Ενωση και στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είχαν εμφανιστεί ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Οι σινοσοβιετικές σχέσεις, που είχαν υπάρξει εγκάρδιες κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1950, επιδεινώθηκαν κατακόρυφα το 1960, όταν και επήλθε η ρήξη ανάμεσα στη Μόσχα και στο Πεκίνο. Αυτή επισημοποιήθηκε και έλαβε μόνιμα χαρακτηριστικά την επόμενη διετία (1961-1962): το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) κατηγόρησε την ηγεσία του ΚΚΣΕ ως «ρεβιζιονιστές προδότες» και τελικά οι δύο χώρες προχώρησαν στη διακοπή των διμερών τους σχέσεων. Η σινοσοβιετική ρήξη υπήρξε γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας για την εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου και γενικότερα της ιστορίας του μεταπολεμικού κόσμου. Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, Σοβιετική Ενωση και Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, ΚΚΣΕ και ΚΚΚ, εξαπέλυαν βαρύτατες αμοιβαίες κατηγορίες για απόκλιση από τις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού και ανταγωνίζονταν για επέκταση της επιρροής τους στον Τρίτο Κόσμο. Παράλληλα, ήρθαν στην επιφάνεια και συνοριακές διαφορές που είχαν τις ρίζες τους στην επέκταση της τσαρικής Ρωσίας στην Απω Ανατολή κατά τον 19ο αιώνα και που δεν είχαν επιλυθεί οριστικά ούτε με την υπογραφή της σινοσοβιετικής συνθήκης Φιλίας, Συμμαχίας και Αμοιβαίας Βοήθειας του Φεβρουαρίου 1950.
Η ένταση κλιμακώθηκε επικίνδυνα από τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Ο Μάο καυτηρίασε επανειλημμένως τον «διεθνή αναθεωρητισμό» της Μόσχας και το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί «κατείχαν υπερβολικά πολλά εδάφη [άλλων κρατών]». Πάντως, σε εκείνη τη χρονική συγκυρία η κινεζική ηγεσία δεν επιθυμούσε ανεξέλεγκτη επιδείνωση των σχέσεων με τη Σοβιετική Ενωση, αλλά την υπογραφή νέας συνθήκης που θα επέλυε τις διμερείς συνοριακές διαφορές με τρόπο ικανοποιητικό για το Πεκίνο. Αφενός, η κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ και η κατακόρυφη αύξηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στα νότια της Κίνας, και αφετέρου η αποσταθεροποίηση που προκάλεσε στην Κίνα η εξαπόλυση της Πολιτιστικής Επανάστασης το 1966, δεν άφηναν πολλά περιθώρια στον Μάο να ακολουθήσει συγκρουσιακή πολιτική έναντι της Μόσχας. Σε όλα αυτά θα πρέπει ασφαλώς και να προστεθεί το γεγονός ότι όταν 1962 ξέσπασε πόλεμος Κίνας-Ινδίας, η Ρωσία υποστήριξε την Ινδία με την οποία είχε περισσότερες παρτίδες.

Έτσι λοιπόν η ένταση στις σινοσοβιετικές σχέσεις συνέχισε να αυξάνεται το 1968. Στις 5 Ιανουαρίου 1968 έλαβε χώρα το πρώτο αιματηρό περιστατικό στην παραμεθόριο στον ποταμό Ουσούρι, όταν σοβιετικές δυνάμεις επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά εναντίον ενός κινεζικού αποσπάσματος σε μία από τις διαφιλονικούμενες νησίδες. Επίσης, η σοβιετική επέμβαση στη Τσεχοσλοβακία και η κατάπνιξη της Ανοιξης της Πράγας τον Αύγουστο του 1968 προκάλεσαν ρίγη ανησυχίας για τις σοβιετικές προθέσεις όχι μόνο στη Δύση αλλά και στο Πεκίνο. Μέχρι τα τέλη του 1968 επικράτησε προσωρινή ηρεμία.

Ωστόσο, σύννεφα πολέμου συσσωρεύονταν πάνω από τη σινοσοβιετική μεθόριο, καθώς ΕΣΣΔ και Κίνα είχαν μετακινήσει εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες και πολλές εκατοντάδες αεροσκάφη, τεθωρακισμένα και άλλο βαρύ οπλισμό. Η ένταση οξύνθηκε όταν έλαβε χώρα σειρά επεισοδίων με επίκεντρο το νησί Ζενμπάο (ή Νταμάνσκι) στον Ουσούρι στα τέλη Δεκεμβρίου 1968, και έπειτα τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1969.
Τον Μάρτιο του 1969, μία ασήμαντη, μικροσκοπική νησίδα στον ίδιο ποταμό (Ουσούρι) προκάλεσε επιπλέον πολύνεκρα μεθοριακά επεισόδια και έφερε στο χείλος της θερμοπυρηνικής αναμέτρησης τη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα. Είναι μία διαφιλονικούμενη νησίδα, γνωστή στους μεν Σοβιετικούς ως Νταμάνσκι, στους δε Κινέζους ως Τσενπάο, που βρίσκεται στα ανατολικά σύνορα των δύο χωρών, προς τη μεριά του Βλαδιβοστόκ.
Τη νύχτα της 1 προς 2 Μαρτίου του 1969, περίπου 300 Κινέζοι στρατιώτες, με λευκές στολές παραλλαγής, πέρασαν τον παγωμένο Ουσούρι και κρύφτηκαν πάνω στη χιονισμένη νησίδα. Με το πρώτο φως της μέρας, οι Σοβιετικοί μεθοριακοί φρουροί εντόπισαν ένα εχθρικό απόσπασμα και κινήθηκαν προς τη νησίδα, για να δεχτούν απροειδοποίητα τις ομοβροντίες των Κινέζων. Την ίδια ώρα, το κινεζικό πυροβολικό που βρισκόταν στην άλλη πλευρά του ποταμού, έβαλε κατά των θέσεων των Σοβιετικών. Οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να καλέσουν ενισχύσεις από γειτονικές μονάδες για να απωθήσουν τελικά τους αντιπάλους τους έπειτα από φονική μάχη δύο ωρών, κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκαν 58 Σοβιετικοί στρατιώτες και αδιευκρίνιστος αριθμός Κινέζων.
Στις 3 Μαρτίου, η σοβιετική πρεσβεία στο Πεκίνο πολιορκήθηκε από ένα μαινόμενο πλήθος ερυθροφρουρών που φώναζαν: “Κρεμάστε τον Κοσίγκιν – Τηγανίστε τον Μπρέζνιεφ”. Οι διαδηλώσεις κράτησαν τέσσερις μέρες και απλώθηκαν σε όλη την Κίνα ενώ, κατά το επίσημο κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων, συμμετείχαν σ’ αυτές 260.000.000 πολίτες. Ανάλογες διαδηλώσεις ξέσπασαν στις μεθοριακές σοβιετικές πόλεις του Βλαδιβοστόκ και του Χαμπάροφσκ, ενώ οι νεκροί Σοβιετικοί στρατιώτες κηδεύτηκαν σαν ήρωες πολέμου, με τη συμμετοχή ανώτατων στελεχών της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Στις 7 Μαρτίου, 500.000 άτομα διαδήλωσαν στην κινεζική πρεσβεία της Μόσχας, στη μεγαλύτερη πολιτική συγκέντρωση που γνώρισε επί πολλά χρόνια η σοβιετική πρωτεύουσα. Πέτρες, μπουκάλια, μπογιές και κομμάτια πάγου εκτοξεύτηκαν προς τα παράθυρα της πρεσβείας, σπάζοντας πολλά τζάμια.

Το θεωρητικό περιοδικό του Κ.Κ. Κίνας Κόκκινη Σημαία διακήρυξε: “Αν οι Ρώσοι σοσιαλιμπεριαλιστές θέλουν τον πόλεμο, θα τους σβήσουμε από το πρόσωπο της Γης”.
Νέες ακόμη σφοδρότερες συγκρούσεις, με συμμετοχή ενός συντάγματος 2.000-3.000 ανδρών από κάθε πλευρά, ξέσπασαν στην περιοχή της νησίδας Νταμάνσκι-Τσενπάο στις 15 Μαρτίου. Αν και ούτε οι Σοβιετικοί ούτε οι Κινέζοι έδωσαν λεπτομέρειες των συγκρούσεων, ανταποκριτές του ξένου Τύπου έκαναν λόγο για βαρύτατες εκατέρωθεν απώλειες. Η Λαϊκή Ημερησία του Πεκίνου αποκάλεσε τους ηγέτες του Κρεμλίνου “νέους τσάρους” και “αγέλες γουρουνιών”, ενώ ο Ερυθρός Αστέρας της Μόσχας χαρακτήρισε τον Μάο “αιμοσταγή δικτάτορα, στα χνάρια του Χίτλερ”.

Την 1η Απριλίου συνήλθε στο Πεκίνο το 9ο συνέδριο του Κ.Κ. Κίνας. Στη βασική εισήγησή του για την εξωτερική πολιτική της Κίνας, ο στρατάρχης Λιν Πιάο, επίσημα χρισμένος πλέον ως διάδοχος του Μάο Τσετούνγκ, κήρυξε διμέτωπο αγώνα εναντίον Η.Π.Α. και Ε.Σ.Σ.Δ., τις οποίες χαρακτήρισε “χάρτινες τίγρεις” και δήλωσε την ετοιμότητα της χώρας του να εμπλακεί σε μεγάλης κλίμακας πολέμους. Ο Λιν Πιάο διακήρυξε από το βήμα του συνεδρίου: “Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είναι η παραμονή της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αυτή η βασική θέση του Λένιν δεν έχει χάσει σε τίποτα την επικαιρότητά της. Σύμφωνα με την ιστορική εμπειρία του Α’ και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι, αν οι Ρώσοι ρεβιζιονιστές, οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές και η παγκόσμια αντίδραση αποφασίσουν να ξεκινήσουν έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, κάτι τέτοιο αναπόφευκτα θα επιταχύνει την ανάπτυξη των αντιθέσεων, ξεσηκώνοντας λαϊκές επαναστάσεις, που θα στείλουν όλη την αγέλη των ιμπεριαλιστών, των ρεβιζιονιστών και των αντιδραστικών μία ώρα αρχύτερα στον τάφο”.Η νησίσα Νταμάνσκι-Τσενπάο ανήκει σε μια μεγάλη διαφιλονικούμενη ζώνη, έκτασης εκατοντάδων χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, στην ανατολική μεθόριο των δύο χωρών, ανατολικά του ποταμού Ουσούρι και βόρεια του ποταμού Αμούρ. Στην περιοχή αυτή ξέσπασαν και μια σειρά άλλων, μικρότερης κλίμακας, επεισοδίων από τον Μάρτιο ως τον Ιούλιο, με σημαντικότερη την αιματηρή μάχη της 8ης Ιουλίου σε μία άλλη μεθοριακή νησίδα του ποταμού Αμούρ, την οποία οι μεν Σοβιετικοί αποκαλούν Γκολντίσκι, οι δε Κινέζοι Πάχα. Έπειτα από μια σειρά ανάλογων επεισοδίων, οι δύο πλευρές άρχισαν συνομιλίες στο Χαμπάροφσκ οι οποίες, μετά από διακοπές, απειλές και αποχωρήσεις, κατέληξαν, στις 8 Αυγούστου, σε συμφωνία για μορατόριουμ και αποκατάσταση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στους δύο μεθοριακούς ποταμούς. Ωστόσο, ένταση δημιουργήθηκε και στα δυτικά σύνορα της Κίνας, που χωρίζουν τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζακστάν από την αυτόνομη κινεζική περιοχή του Σιντσιάνγκ.
Έπειτα από μία αλυσίδα μεθοριακών επεισοδίων, από τα μέσα του Απριλίου, πολύνεκρες συγκρούσεις ξέσπασαν ση μεθόριο του Σιντσιάνγκ στις 13 Αυγούστου. Οι δύο πλευρές έδωσαν διαφορετικές εκδοχές γύρω από τα πραγματικά γεγονότα που οδήγησαν στη σύγκρουση.
Σύμφωνα με τους Κινέζους, εκατοντάδες Σοβιετικοί στρατιώτες, δεκάδες τανκς και δύο ελικόπτερα εισέβαλαν στην περιοχή Τιεχλεκτί, προχώρησαν σε βάθος δύο χιλιομέτρων στο κινεζικό έδαφος και άνοιξαν απροειδοποίητα πυρ εναντίον μεθοριακών φρουρών, περικυκλώνοντας κινεζικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Αντίθετα, η σοβιετική κυβέρνηση, με διπλωματική νότα της, υποστήριξε ότι κινεζικές δυνάμεις παραβίασαν τα σοβιετικά σύνορα και απωθήθηκαν, στη συνέχεια, από τους αμυνόμενους μεθοριακούς φρουρούς. Σύμφωνα με ρεπορτάζ εφημερίδων, οι Κινέζοι είχαν προσπαθήσει να δημιουργήσουν προγεφυρώματα, καταλαμβάνοντας υψώματα στο σοβιετικό έδαφος, αλλά περικυκλώθηκαν με διπλή επίθεση, μετωπικά και από τα μετόπισθεν, από σοβιετικά στρατεύματα και τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας στο πεδίο της μάχης και δύο κινηματογραφικές κάμερες, με τις οποίες φιλοδοξούσαν να γυρίσουν προπαγανδιστική ταινία για την αναμενόμενη συντριβή του εχθρού. Το νέο, σοβαρό επεισόδιο προκάλεσε πολεμικό παροξυσμό τόσο στη Μόσχα όσο και στο Πεκίνο.

Η μαοϊκή ηγεσία οργάνωσε συγκεντρώσεις πολιτών και στρατιωτών σε όλη τη χώρα, ενώ οι Σοβιετικοί κατήγγειλαν το Πεκίνο για γενοκτονία των Ουιγκούρ -η Λιτερατούρναγια Γκοαζέτα μίλησε για 25.000.000 εκτελεσμένους την περίοδο 1955-1965- τους οποίους Ουιγκούρ η Μόσχα κάλεσε σε εξέγερση, με ραδιοφωνικές εκπομπές στην τοπική τους γλώσσα. Ένα χρόνο μετά την εισβολή του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Τσεχοσλοβακία, οι ενέργειες αυτές εκλήφθησαν από τους Κινέζους ως προετοιμασία για γενικευμένο σινοσοβιετικό πόλεμο.
Στην Ουάσινγκτον διέρρευσε έκθεση της CIA, σύμφωνα με την οποία οι Σοβιετικοί εξέταζαν το ενδεχόμενο προληπτικής αεροπορικής επίθεσης εναντίον των κινεζικών πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Από την πλευρά τους, οι Κινέζοι μετέφεραν άμεσα τα πυρηνικά τους από το ευάλωτο Σιντσιάνγκ στο απρόσβλητο Θιβέτ, απομάκρυναν μία σειρά στρατηγικής σημασίας βιομηχανίες στα ενδότερα και έστειλαν δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στα σύνορα με τη Μογγολία, απ’ όπου περίμεναν την εισβολή. Στις 23 Αυγούστου μεγάφωνα που είχαν στηθεί στην πλατεία της “Ουράνιας Γαλήνης” του Πεκίνου κάλεσαν τον πληθυσμό να ετοιμάζεται για πόλεμο με τους Σοβιετικούς.
Σ’ αυτό το κλίμα ένα θλιβερό γεγονός, ο θάνατος του κομμουνιστή ηγέτη του Βόρειου Βιετνάμ Χο Τσι Μιν, έφερε στο Ανόι τους πρωθυπουργούς της Ε.Σ.Σ.Δ. και της Κίνας, Αλεξέι Κοσίγκιν και Τσου Εν Λάι. Ο Κινέζος πρωθυπουργός έφυγε από τη βορειοβιετναμική πρωτεύουσα στις 4 Σεπτεμβρίου, πριν από την κηδεία του Χο Τσι Μιν, και όλος ο κόσμος υπέθεσε ότι το έπραξε για να μην αναγκαστεί να συναντήσει ή να συνευρεθεί με τον Σοβιετικό ομόλογό του. Παραδόξως, επρόκειτο για το αντίθετο. Ο Τσουν Εν Λάι πέταξε για το Πεκίνο για να συζητήσει με τον Μάο το ενδεχόμενο μιας έκτακτης συνάντησης με τον Κοσίγκιν με στόχο την εκτόνωση της έντασης.
Είχε προηγηθεί μεσολαβητική πρωτοβουλία του Κ.Κ. του Βιετνάμ, σύμφωνα με την πολιτική διαθήκη του νεκρού ηγέτη του, που διαβάστηκε στην κηδεία του, στις 8 Σεπτεμβρίου, και στην οποία πρωτεύουσα θέση κατείχε μία έκκληση για την αποκατάσταση της ενότητας του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Η συνάντηση όντως πραγματοποιήθηκε στο αεροδρόμιο του Πεκίνου στις 11 Σεπτεμβρίου, και εγκαινίασε ένα μορατόριουμ στις σχέσεις των δύο χωρών, το οποίο έδωσε τη θέση του σε μια περίοδο ύφεσης, καθώς στις 7 Οκτωβρίου άρχισαν στο Παρίσι επίσημες συνομιλίες για το εδαφικό.
Ωστόσο καθώς συνεχιζόταν η συγκέντρωση σοβιετικών δυνάμεων στα βόρεια σύνορα της Κίνας, Σοβιετικοί αξιωματούχοι άρχισαν να ρωτούν Αμερικανούς αξιωματούχους αν οι ΗΠΑ θα δέχονταν μια σοβιετική επίθεση ενάντια στο κινεζικό πυρηνικό οπλοστάσιο. Παρόμοιες διερευνητικές κινήσεις έκανε η Σοβιετική Ενωση και προς τους συμμάχους της στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, μάλλον για να το διαρρεύσει στην Κίνα και να αυξήσει τις πιέσεις στον Μάο. Η κυβέρνηση του Ρίτσαρντ Νίξον ανησυχούσε τόσο πολύ για το ενδεχόμενο μαζικής σοβιετικής εισβολής στην Κίνα, που στις 5 Σεπτεμβρίου 1969 εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ξεκαθάριζε ότι οι ΗΠΑ δεν θα παρέμεναν αδρανείς σε περίπτωση σινοσοβιετικού πολέμου.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου 1969 το πολιτικό γραφείο του ΚΚΚ συζήτησε επανειλημμένως το ενδεχόμενο πολέμου και αποφάσισε να πάρει έκτακτα αμυντικά μέτρα. Ο Μάο θεωρούσε ως πιθανή ημερομηνία μιας σοβιετικής εισβολής την 1η Οκτωβρίου, καθώς ήταν η εθνική γιορτή της Κίνας. Οταν παρήλθε αυτή η ημερομηνία, θεώρησε ως επόμενη επικίνδυνη ημερομηνία την 20ή Οκτωβρίου, καθώς θα λάμβαναν χώρα σινοσοβιετικές συνομιλίες για τις μεθοριακές διαφορές τους. Στα μέσα Οκτωβρίου το πολιτικό γραφείο του ΚΚΚ αποφάσισε να διασπαρεί η κινεζική ηγεσία στην ενδοχώρα της Κίνας, καθώς το Πεκίνο ήταν σχετικά κοντά στα βόρεια σύνορα.

Μετά την πάροδο και της 20ής Οκτωβρίου 1969 χωρίς σοβιετική εισβολή, ο Μάο σταμάτησε να θεωρεί μια ενδεχόμενη σοβιετική εισβολή ως επικείμενη. Κατά τα επόμενα δύο χρόνια ωστόσο αυξάνονταν οι σοβιετικές δυνάμεις στα βόρεια της Κίνας, φτάνοντας τις 44 μεραρχίες. Παράλληλα οι ΗΠΑ άρχισαν να μειώνουν τις δυνάμεις τους στο Νότιο Βιετνάμ στο πλαίσιο της πολιτικής της «βιετναμοποίησης», δηλαδή της σταδιακής αντικατάστασης των αμερικανικών δυνάμεων από δυνάμεις του Νοτίου Βιετνάμ. Η αύξηση των σοβιετικών και η μείωση των αμερικανικών δυνάμεων στην άμεση περιφέρεια της Κίνας έπεισε τον Μάο να προσεγγίσει τις ΗΠΑ για να εξισορροπήσει τη σοβιετική ισχύ.

Η προσέγγιση της ΛΔΚ με τις ΗΠΑ χρειάσθηκε χρόνο. Από τον Οκτώβριο 1970 άρχισε να λειτουργεί το Πακιστάν ως δίαυλος επικοινωνίας, καθώς το εμπιστεύονταν τόσο το Πεκίνο όσο και η Ουάσιγκτον. Κρίσιμη πάντως ήταν η πρωτοβουλία του Μάο τον Απρίλιο 1971 να καλέσει στην Κίνα την εθνική ομάδα πινγκ πονγκ των ΗΠΑ, που βρισκόταν στην Ιαπωνία. Αυτή ήταν η πρώτη ευκαιρία για τις δύο πλευρές να αρχίσουν να ανασκευάζουν στην εκατέρωθεν κοινή γνώμη τις αρνητικές εικόνες που είχε η κάθε πλευρά για την άλλη. Η κίνηση αυτή άνοιξε τον δρόμο για τη μυστική επίσκεψη του Αμερικανού συμβούλου εθνικής ασφάλειας, Χένρι Κίσινγκερ, στο Πεκίνο τον Ιούλιο 1971, κατά την οποία συμφωνήθηκε να επισκεφθεί ο ίδιος ο Νίξον την Κίνα τους πρώτους μήνες του 1972.

Η επίσκεψη του Νίξον στην Κίνα τον Φεβρουάριο 1972 κράτησε μία εβδομάδα, ώστε να μεγιστοποιηθεί η δημοσιότητά της και ο αντίκτυπός της στη διεθνή πολιτική. Στις συναντήσεις του Μάο με τον Αμερικανό πρόεδρο οι δύο ηγέτες αστειεύονταν για την παλιά έχθρα τους. Την ουσία πάντως την τόνισε ο Νίξον, λέγοντας στον Μάο: «Πρέπει, για παράδειγμα, να αναρωτηθούμε –εντός της αιθούσης πάντα– γιατί οι Σοβιετικοί έχουν περισσότερες δυνάμεις στα σύνορα απέναντί σας από ό,τι έχουν στα σύνορα απέναντι από τη Δυτική Ευρώπη;».
Το άνοιγμα του Μάο προς τις ΗΠΑ έβγαλε την Κίνα από την απομόνωση και δρομολόγησε μακροπρόθεσμα την ένταξή της στο ανοικτό διεθνές οικονομικό σύστημα. Πιο άμεσα λειτούργησε ως εργαλείο για την εξισορρόπηση της σοβιετικής ισχύος, που συνέχιζε να ανησυχεί τον Μάο και τον Τσου Ενλάι το 1973.

Οι σινοσοβιετικοί ανταγωνισμοί θα συνεχίζονταν και θα κορυφώνονταν στο παγκόσμιο δράμα της Ινδοκίνας με μια σειρά γεγονότων που στιγμάτησαν και δίχασαν για πάντα το σοσιαλιστικό μπλοκ παγκοσμίως. Την εισβολή πρωτίστως του προσφάτως ενοποιημένου Βιετνάμ στην Καμπότζη το 1978 (μετά την μεγάλη ήττα των ΗΠΑ στο λεγόμενο πόλεμο του Βιετναμ) την ανατροπή του καθεστωτος Πολ Ποτ και των αποκαλύψεων του Βιετναμέζικου στρατού ότι οι δυναμεις των Ερυθρών Χμερ προέβησαν σε μαζικές σφαγές περίπου 1.8000.000 με 2.000.000 ανθρώπων στην Καμπότζη για να ακολουθήσει η εισβολή της Κίνας στο Βιετναμ ένα χρόνο αργότερα η οποία όμως δεν κατέληξε σε μετωπικό και χρονοβόρο πόλεμο. Το γεγονός ωστόσο είναι ότι το Βιετναμ διατήρησε την κατοχή του στην Καμπότζη για μια δεκαετία με κυβερνησεις της αρεσκείαα του ενώ τα απομεινάρια των Ερυθρών Χμερ επιδόθηκαν σε έναν εμφύλιο εναντίον των διορισμενων κυβερνήσεων και κατοχικών στρατευμάτων με τη βοήθεια και την αρρωγή του Ρήγκαν και της Θάτσερ ( όπως καταγγέλεται έκτοτε).

Τα ιστορικά αυτά γεγονότα είναι χρήσιμα γιατί μπορούν να μας προσφέρουν μια σειρά από εξαιρετικά χρήσιμα συμπεράσματα:

1) Στη διαμάχη ΕΣΣΔ-Κίνας και οι δυο πλευρές χρησιμοποίησαν η μια εναντιον της άλλης την κατηγορία της προδοσίας των κομμουνιστικών-επαναστατικών ιδανικών, της δυτικής επιρροής και συνεργασίας με τον αμερικανικό παράγοντα και της στροφής σε ιμπεριαλιστικούς τακτικισμούς και πολιτικές. Αυτό σημαίνει είτε ότι μια από τις δυο είχε δίκιο ή και οι δύο εκτός αν είχαν και οι δύο άδικο και ψεύδονταν. Αυτό δε μπορεί παρά να προκαλεί καμπανάκι συναγερμού καθε φορά που ακούμε κομμουνιστές να αποδίδουν τέτοιες κατηγορίες σε άλλους. Το πιο πιθανό είναι ότι απλώς κρύβεται από πίσω κάποιος πολιτικός ανταγωνισμός και ότι πρόκειται πιθανότατα για τη λεγόμενη προδοτολογία.

2) Το ότι η Κίνα στήριξε την σταδιακή της προσέγγιση με τις ΗΠΑ σε μια αυξανόμενη πολεμική με τις ΕΣΣΔ που οφειλόταν μεταξύ άλλων και στην υπεράσπιση της πολιτικής παρακαταθήκης του Σταλιν ως παγκόσμιο ηγέτη του Διεθνοϋς Προλεταριάτου , παρακαταθήκη την οποία οι ΕΣΣΔ δια μέσω της ρεβιζιονιστικής τους ηγεσίας είχαν υποτίθεται αποκηρύξει προχωρώντας στην αποσταλινοποίηση. Έτσι παρατηρούμε ότι η πιο θεαματική γεωπολιτική στροφή που ειχε γίνει ποτέ ως τότε ίσως, ιδεολογικά πάτησε πάνω στην υπεράσπιση της πιο συνεπούς κομμουνιστικής παράδοσης. Κάτι που καθόλου εντύπωση δεν πρέπει να προκαλεί δεδομένου του τι γεωπολοτικές στροφές και μέτωπα είχαν συντελεστεί τις προηγούμενες δεκαετίες και ιδίως προ και κατά τη διάρκεια του ΒΠΠ.

3) Στο ότι ο κόσμος καταρχάς δεν υπήρξε ποτέ αυστηρά διπολικός ούτε και στην λεγόμενη σκληρή εποχη του Ψυχρού Πολέμου κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα απο το γεγονός ότι δύο από τις μεγαλύτερες εκπροσώπους του αντι-ιμπεριαλιστικού μπλοκ παρά λίγο να έρθουν σε πυρηνική σύγκρουση μεταξύ τους.

4)Ότι στο θέμα των καταπιεσμένων εθνικών μειονοτήτων το αντι-ιμπεριαλιστικό μπλοκ τηρεί με συνέπεια αλα καρτ θέση και στάση στηρίζοντας ή καταδικαζοντας αποκλειστικά με όρους στενών εθνικών και γεωπολιτικών συμφερόντων και όχι βάση πάγιων και διαχρονικών πολιτικών αξιών κι αυτό φαίνεται από το ότι η Κίνα εφάρμοζε τακτικές Ισραηλ απέναντι στους μουσουλμάνους Ουιγούρους τους οποίους στήριζαν οι ΕΣΣΔ στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά ενώ τις ίδιες πολιτικες ακριβώς εφάρμοζαν και οι ΕΣΣΔ σε όλες τις εθνικες και θρησκευτικές μειονοτητες στο εσωτερικό ή τα σύνορα της με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους Τσετσένους.

5) Στο ότι εκατομύρια πιστών υπηκόων και απο τις δυο πλευρές , εκατομύρια πιστών κομμουνιστών,που θεωρούσαν τους άλλους εκατομύρια πιστούς κομμουνιστές προδότες, ήταν έτοιμοι να προχωρήσουν σε μια αλληλοσφαγή πιθανόν χωρίς προηγούμενο στον κόσμο επειδή κάποια πλευρά από τις δυο ίσως δεν ήταν τόσο πολύ κομμουνιστική.

Πρόκειται αν μη τι άλλο για υλικό που γεννάει άφθονο προβληματισμό.

Πηγές:
1)https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CF%83%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B7_(1969)

2)http://www.kathimerini.gr/831523/article/epikairothta/kosmos/h-sinosovietikh-rh3h

3)http://pandiera.gr/%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CF%81/

4) https://www.e-dromos.gr/to-vathos-tou-ouranou-einai-panta-kokkino/amp/

5)https://clioturbata.com/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82/ussr-and-china/

6)http://resistance69.blogspot.com/2011/09/blog-post_04.html?m=1

7)https://state2parastatescam.blogspot.com/2018/03/h-k-m-n.html?m=1

8)http://sfyrodrepano.blogspot.com/2013/07/blog-post_21.html?m=1

9)https://parapoda.wordpress.com/tag/%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%BD%CE%AC%CE%BC-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B6%CE%B7-1978/

10)https://orizondas.blogspot.com/2015/05/blog-post_16.html?m=1

11)http://www.katiousa.gr/istoria/anodos-kai-ptosi-ton-kokkinon-chmer/

12)http://leninreloaded.blogspot.com/2014/07/blog-post_4103.html?m=1

Μερικές από τις πιο συγκλονιστικές φωτό του 20ου αιώνα που αφορούν στη φρίκη και τα εγκλήματα του πολέμου έχουν να κάνουν με παιδιά . Παιδιά νεκρά, παιδιά αδυνατισμένα από την πείνα ή ταλαιπωρημένα από φριχτές κακουχίες. Παιδιά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή παιδιά με τουμπανιασμένες κοιλιές στην Αφρική. Από τότε που ο φακός μπήκε στη ζωή μας η φρίκη απαθανατίζεται και φτάνει στα δικά μας μάτια από χίλιες διαφορετικές γωνιές του κόσμου. Για να σοκαριστούμε. Για να συγκλονιστούμε. Για να ενδιαφερθούμε. Ή εστω απλώς για ένα πούλιτζερ. Για λίγα φύλα παραπάνω . Για κάποια αύξηση των πωλήσεων. Μερικές φορές ωστόσο έπιασε. Ποιος δε θυμάται την περιβόητη φωτογραφία με το κοριτσάκι στο Βιετνάμ να τρεχει γυμνό και τρομαγμένο μετά το βομβαρδισμό του χωριού του απο αμερικανικές ναπαλμ; Έγινε το σύμβολο του αντιπολεμικού αισθήματος μιας ολόκληρης εποχής. Ποιος ή ποιά έχει μείνει ασυγκίνητος/η με φωτογραφίες από υποσιτισμένα παιδιά στην Αφρική ή παιδιά σκλάβους σε εργοστάσια της Ασίας; μήπως σε ολες αυτές τις περιπτώσεις οι φωτογραφίες είχαν την οποιαδήποτε συναίνεση των παιδιών; μήπως το κοριτσάκι στο Βιετναμ ρωτήθηκε πριν τραβηχτεί φωτογραφία και γίνει παγκοσμίως γνωστό ;
Ασφαλώς ένα θέμα είναι η χυδαία εκμετάλευση του ανθρώπινου πόνου και πένθους. Ένα άλλο όμως ειναι -και πρέπει να παραδεχτούμε- πως στην πραγματικότητα το σοκ αυτή τη φορά είναι πολλαπλάσιο και έχει να κάνει με το γεγονός ότι η καταστροφή αφορά τη δική μας κοινωνική πραγματικότητα. Όχι κάποιο μακρινό Βιετναμ ή Αφρική ή Ασία αλλά ένα προάστιο μια ανάσα δίπλα απο την πορτα μας . Το πραγματικό σοκ είναι ότι τέτοιες καταστροφές είναι λιγότερο φρικτές όταν είναι μακριά μας. Περισσότερο εξωτικές. Για αυτό και οι φωτογραφίες που κυκλοφορούν είναι απλές μαρτυρίες της φρίκης. Ενώ τώρα είναι μαρτυρίες ότι η φρίκη ξέρει που μένουμε και μπορεί να έρθει στη γειτονιά μας. Στην πραγματικότητα είναι το γεγονός ότι δε μπορούμε να διαχειριστούμε αυτήν την πολύ απλη και ωμή διαπίστωση. Συν του ότι τόσες μέρες η εξοικοίωση με τα θύματα στους δέκτες των κάθε λογής οθονών μας , μας έκαναν να τα αισθάνομαστε πιο δικα μας. Και η εικόνα της κατάληξης τους μας συντρίβει επειδή νιώθουμε πως τα γνωρίζαμε.
Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να απενοχοποιηθεί κάθε είδους επικοινωνιακή διαχείρηση των πτωμάτων (μικρών και μεγάλων) και να γενικευτεί ο κανιβαλισμός χωρίς κριτήρια. Απλά ας προβληματιστούμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας ενοχλεί τόσο πολύ . Ίσως αν είμαστε ειλικρινείς νιώσουμε άβολα με το τελικό συμπέρασμα.

 

Ακομά μια φορά αντικρίζουμε την καταστροφή. Τον πύρινο όλεθρο που κατάπιε ολόκληρες περιοχές. Δεκάδες θύματα , εκατοντάδες τραυματίες αμέτρητα νεκρά ζώα, κρανίου τόπος… Και σαν απολογισμός μια κυνική διαπίστωση για ακόμα μια φορά. Χιλιάδες εξοχικά ( ή και μόνιμες κατοικίες) κτίστηκαν σε παραθαλάσσιες δασώδεις εκτάσεις των περιχώρων αττικής με την κλασσικη νεοελληνική πονηριά μονοπώλησης των παραλιών. Γιατί αν μόνο εσύ έχεις είσοδο στην παραλία σου είσαι “παίχτης” , μάγκας , μετράς στο χρηματήστηριο των νέων κοινωνικών αξιών. Ολόκληρες ακτές είναι αποκομμενές από τους δρόμους και με πρόσβαση μόνο από σπίτια , βίλες και πολυτελή συγκροτήματα κατοικιών. Λιγότερο ή περισσότερο, μικροαστικές , μεσοαστικές και μεγαλοαστικές κατοικίες μονοπωλούν παραλίες γιατί αυτή είναι η επιτομή της νεοελληνικής μαγκιάς του χτίζω εξοχικό πάνω στο κύμα. Πριβέ παραλίες, πριβέ προβλητούλες , πριβέ εξεδρούλες πανω στα βράχια. Γιατί έτσι . Γιατί το αντίθετο ειναι κύρηγμα μιζέριας, γκρίνιας και κακομοιριάς εκείνων που ζηλεύουν. Όμως σε περίπτωση φωτιάς ο καθένας μπορεί να αποκοπεί. Οποιοσδήποτε χωρις πρόσβαση, χωρίς συγκεκριμένο κλειδί σε συγκεκριμένες πορτες και μάντρες που οδηγούν στη θάλασσα. Πόρτες και μάντρες κτισμάτων που οικοδομήθηκαν κι αυτά στην πλειοψηφεία τους πάνω σε εκτάσεις καμμένων. Σε συνοικισμούς εκτός σχεδίου . Που οι δρόμοι ίσα ίσα ήταν για την επικοινωνία των σπιτιών μεταξύ τους , άντε και με τον περιφερειακό στην καλύτερη.

Ένας ατελείωτος εγκληματικός φαύλος κύκλος που σήμερα σοκάρει λόγω της εκατόμβης των νεκρών.
Δεν είναι μόνο ο άνεμος λοιπόν ή τα καιρικά φαινόμενα . Είναι κυρίως η επικράτηση κοινωνικών αξιών στο κοινωνικό πεδίο. Της διάχυτης υποτίμησης του φυσικού πλούτου , της απαξίωσης της άγριας ζωής και της αντίληψης ότι αυτή υφίσταται για τέρψη των εχόντων “οικόπεδων με θέα” . Μακάρι να ήταν μόνο οι πλούσιοι. Μακάρι να ήταν μόνο τα μεγαλοεπενδυτικά σχέδια διάνοιξης δρόμων , εξόρυξης ορυκτών, εγκατάστασης ανεμογεννητριών ή οικοδόμησης ξενοδοχείων και καζίνο. Τότε θα ήταν πιο εύκολο. Θα ήταν πιο καθαρές οι ευθύνες, πιο “ταξικό” το έγκλημα. Δυστυχώς είναι πιο σύνθετο . Πιο περίπλοκο. Και πιο άβολο. Πιο άβολο γιατί η σύγκρουση με τις κυρίαρχες κοινωνικές αξίες σε νεκρό χρόνο σημαίνει ανάληψη του πολιτικού ρίσκου να γίνεις κοινωνικά αντιπαθής.
Η αναπαραγωγή της φράσης επίσης “δεν υπαρχει κράτος” που ακούγεται συχνά δεν είναι τιποτα άλλο από αντανάκλαση της διάχυτης εξάρτησης από τον κρατικό μηχανισμό που είναι υπεύθυνο να σε σώσει ακόμα και αν γίνει ή Αποκάλυψη. Μια αντίληψη που εν μέρει υποκρύπτει την πυρηνική πεποίθεση ότι ο άνθρωπος μπορεί να ελέγξει τα πάντα. Πρόκειται για την πιο απροκάλυπτη αποθέωση του πιο αλαζονικού ανθρωποκεντρισμού . Ταυτόχρονα είναι και μια τραγική ειρωνία όταν το “που είναι το κράτος” έρχεται να ακουστεί σε ένα περιβάλλον που επικρατεί η χυδαία εξατομίκευση, η πλήρης αδιαφορία για αξίες που πάνε πέρα από την επίδειξη νεοπλουτισμού, η απαξίωση των συλλογικών κεκτημένων καθώς και η κάθετη ή οριζόντια διαφθορά και διαπλοκή με πρόσωπα και υπηρεσίες του κράτους.
Μακάρι να γίνει αυτή η νέα καταστροφή πέρα από αφορμή πένθους και επίδειξης εθελοντισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης ( που πρέπει να ειπωθεί ότι είναι ανέλπιστα συγκινητική) και αφορμή προβληματισμού. Βαθύ προβληματισμού γύρω από την ποιότητα και την ιεράρχηση των κοινωνικών αξιών. Γιατί από τις προηγούμενες μεγάλες καταστροφές το μόνο που έμεινε ήταν δυστυχώς περισσότερα αυθαίρετα.

 

Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου όλος ο κόσμος , συνολικά η παγκόσμια κοινή γνώμη στράφηκε στις δίκες και τις διώξεις ανθρώπων που υπηρξαν κομμάτι του ναζιστικού μηχανισμού. Όλοι περίμεναν να δουν τέρατα, διεστραμμένους και ψυχοπαθείς αιμοσταγείς ανθρώπους, φανατισμένους σαδιστές, κτήνη χωρίς καμία υποτυπώδη ενσυναίσθηση. Η συλλογική αντίληψη ήταν ότι δε θα μπορούσε να έχει συμβεί ότι συνέβη από κοινούς , απλούς καθημερινούς ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Από ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι οι γείτονες που σου έλεγαν χαμογελαστά καλημέρα κάθε πρωί , από συγγενείς που σου έφερναν δώρα στις γιορτές, από κάποιο παλιό αγαπημένο συμμαθητή, από κάποιο παλιό έρωτα , από κάποιο στοργικό πατερα που φρόντιζε την οικογενεια του , απο κάποιο παιδί που όλοι αγαπούσαν στη γειτονιά.
Και ξαφνικά οι μπαμπούλες εξαφανίστηκαν και εμφανίστηκαν απο το πουθενά όλοι αυτοί οι άνθρωποι , απλοί καθημερινοί άνθρωποι, άνθρωποι υπερβολικά τρομερά τρομακτικά φυσιολογικοί που απλώς έκαναν το καθήκον τους , που απλώς εκτελούσαν εντολές , που απλώς έκαναν τη δουλειά τους . Χιλιάδες άνθρωποι που δήλωναν παραπλανημένοι και αποστασιοποιούνταν από την ναζιστική ιδεολογία . Ξαφνικά ολόκληρη η Γερμανία έγινε ένα έθνος παραπλανημένων ανθρωπών ή απλών ανθρώπων που απλώς έκαναν τη δουλειά τους. Η αίσθηση της ατομικής ηθικής υποχρέωσης χανόταν , η αίσθηση της ατομικής ευσυνειδησίας , της ατομικής ευθύνης χανόταν κάπου ανάμεσα στο πλήθος , ανάμεσα στη μάζα , ανάμεσα σε αυτό που υπήρξε ένα συλλογικό έγκλημα. Αφού η ευθύνη ισομοιραζόταν σε έναν τόσο μεγάλο πληθυσμό τότε τα άτομα μέσα σε αυτόν έχαναν την ατομική τους υπόσταση ως υπεύθυνα όντα. Έτσι επί μέρους φρικιαστικά εγκλήματα και θηριωδίες δεν είχαν ως φυσικούς αυτουργούς άτομα πλέον αλλά ένα αφαιρετικό συλλογικό υποκείμενο που ” παραπλανήθηκε” .

Αυτό η Χάνα Άρεντ παρακολουθώντας τη δίκη του Άντολφ Αιχμαν (συνταγματάρχης των SS, επικεφαλής του Γραφείου Εβραϊκών υποθέσεων της Γκεστάπο και ήταν ο αρχιτέκτονας του Ολοκαυτώματος που οδήγησε σε εξόντωση περίπου 6 εκατομμύρια Εβραίους της Ευρώπης) το περιέγραψε ως Κοινοτυπία του κακού.

Αυτό που εννοούσε η ‘Αρεντ, όταν τη διατύπωνε, ήταν ότι για να διαπραχθούν τερατωδίες δεν χρειάζονται τέρατα και ότι το πρόβλημα το σχετικό με τον Αϊχμαν έγκειτο ακριβώς στο γεγονός ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ανώτατων αυθεντιών της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής, αυτός, και μαζί με αυτόν πολυάριθμοι σύντροφοί του που διέπρατταν εγκλήματα, δεν ήταν ούτε ένα τέρας ούτε ένας σαδιστής. Ήταν αντίθετα υπερβολικά, τρομερά, τρομακτικά «φυσιολογικός».
Μισή δωδεκάδα ψυχίατροι βεβαίωσαν ότι είναι ‘‘φυσιολογικός’’ – ‘‘πιο φυσιολογικός, σε κάθε περίπτωση, από όσο είμαι εγώ ο ίδιος αφότου τον εξέτασα’’, λέγεται ότι αναφώνησε ένας από τους εξεταστές, ενώ ένας άλλος αποκάλυψε ότι το συνολικό ψυχολογικό του προφίλ, η συμπεριφορά του προς τη γυναίκα του και τα παιδιά του, τον πατέρα και τη μητέρα του, τις αδελφές και τους φίλους ήταν ‘‘όχι μόνον φυσιολογική αλλά και η πιο αγαπητική’’.
Το πρόβλημα με την περίπτωση του Αϊχμαν ήταν ακριβώς το ότι τόσοι άλλοι που είχαν κηλιδωθεί με αυτά τα εγκλήματα ήταν σαν κι αυτόν και δεν ήταν πιο διεστραμμένοι ή σαδιστές από εκείνους που τους εξέτασαν, καθώς ήταν τρομερά, τρομακτικά φυσιολογικοί.

Για αυτό η διαπίστωση ότι δεν είναι φασίστες όσοι κατεβαίνουν στα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό , μπορεί μεν να είναι ορθή , από την άλλη δεν είναι καθόλου καθυσηχαστική. Η ιστορία έχει αποδείξει αμέτρητες φορές ότι ποτέ δε χρειάστηκε να υπηρετήσουν όλοι συνειδητά και ιδεολογικά το κακό για να γεμίσουν οι σελλιδες της ιστορίας με αίμα και φρίκη. Αρκεί να έχεις τον κόσμο με το μέρος σου….